Polski system prawny coraz częściej korzysta z dorobku ustawodawstwa innych państw świata. Przejawia się to chociażby w stosowaniu obcobrzmiących zwrotów lub odwoływaniu się do wyroków zagranicznych sądów. Przyjrzyjmy się pojęciu due diligence, które coraz częściej pojawia się w polskich przepisach – co dokładnie oznacza i czy ma ono nasz krajowy odpowiednik?
Due diligence
Pojęcie due diligence jest używane w kontekście sprzedaży całości lub oznaczonej części przedsiębiorstwa. Z angielskiego oznacza ono należytą staranność, której wymaga się w ramach dokonywanego badania przedinwestycyjnego. Due diligence nie jest obowiązkowe, jednak powinno być stosowane w zasadzie przy każdej transakcji, której przedmiotem jest jakiekolwiek przedsiębiorstwo -zabezpiecza bowiem w ten sposób szeroko rozumiany interes kupującego.
Due diligence można porównać do wstępnej oceny rentowności danego przedsięwzięcia – planowanej inwestycji. Dzięki należytej staranności inwestor ma szansę ocenić jak ryzykowna będzie dana transakcja i czy w ogóle będzie mu ona się opłacała.
Procedura legal due diligence
Due diligence obejmuje przede wszystkim badanie stanu prawnego i finansowego przedsiębiorstwa. Dzięki odpowiednim czynnościom jesteśmy w stanie uzyskać wiarygodną informację na temat aktualnej kondycji interesującej nas firmy. W praktyce procedura due diligence składa się z dwóch etapów:
- legal due diligence,
- financial due diligence.
W ramach pierwszego etapu przeprowadzane jest badanie prawne przedsiębiorstwa, które skupia się przede wszystkim na wnikliwej analizie dokumentów firmowych (np. umów lub dokumentacji pracowniczej). Przyjmuje się, że ten etap due diligence jest najważniejszy, ponieważ jest w stanie udzielić odpowiedzi czy z punktu widzenia prawa transakcja może być w ogóle wykonana i czy jest opłacalna. Przy legal due diligencje sprawdzamy dotychczasowe zobowiązania sprzedawanego podmiotu lub obciążenia poszczególnych akcji czy udziałów. Jeśli bowiem istnieją jakiekolwiek zobowiązania, to nabywca musi liczyć się z odpowiedzialnością za sprzedany towar lub oferowaną usługę poprzez funkcjonowanie instytucji rękojmi za wady. Warto zatem dokładnie zbadać czy przedsiębiorstwo nie posiada jakichś zobowiązań, które dla kupującego okazałyby się niezbyt atrakcyjne pod względem finansowym. W praktyce kontrola prawna będzie obejmować przede wszystkim samą umowę spółki, statut lub inny dokument konstytuujący podmiot podlegający badaniu, np. akt prywatyzacyjny przedsiębiorstwa państwowego. Oczywiście jest to minimalny zakres kontroli prawnej, można bowiem sprawdzać wszelkie inne dokumenty określające zasady działania organów takie jak np. regulaminy.
Procedura financial due diligence
Drugim etapem kontroli przedsiębiorstwa jest sprawdzenie jego stanu finansowego. Financial due diligence polega na zebraniu informacji w zakresie wyników i obecnej sytuacji finansowej sprzedawanego przedsiębiorstwa, które są niezbędne przy zarządzaniu nim oraz wykorzystywaniu przez jego otoczenie finansowe – inwestorzy, kontrahenci. W praktyce czynności kontrolne dokonywane na tym etapie due diligence polegają na analizie wszelkich dostępnych sprawozdań finansowych, ustaleniu i ocenie przepływów pieniężnych, analizie czynników kształtujących wynik finansowy, ustaleniu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, w szczególności odnośnie jego płynności, zadłużenia, aktywności, obrotowości, efektywności. O ile kontrolę prawną przedsiębiorstwa powinni wykonywać prawnicy, o tyle finansowy audyt powinien być przeprowadzany przez księgowych lub podmioty specjalizujące się w dziedzinie rachunkowości sprzedawanych przedsiębiorstw.
Czy due diligence jest potrzebne?
W polskim systemie prawnym nie istnieje obowiązek przeprowadzania due diligence. Tak naprawdę nie odnajdziemy podobnej regulacji w naszych rodzimych przepisach. Procedura ta okazuje się być jednak niezbędna przed dokonaniem zakupu jakiegokolwiek przedsiębiorstwa, tak aby transakcja była korzystna nie tylko dla zbywcy, ale przede wszystkim dla nabywcy nowego podmiotu. Jeśli sami nie posiadamy odpowiedniego wykształcenia i doświadczenia w przeprowadzeniu poszczególnych kroków kontrolnych, to lepiej skorzystajmy z pomocy wykwalifikowanego personelu, tak aby uniknąć niepotrzebnych szkód w przyszłości.
Due diligence jest szczególnie istotne przy transakcjach lub inwestycjach dotyczących dużych przedsiębiorstw, które mogą lub już generują spore zyski. Wielkie firmy wiążą się jednak z możliwością pojawienia się sporych zobowiązań finansowych lub spraw administracyjnych, karnych albo cywilnych. Przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy z takimi podmiotami warto więc zadbać o sprawdzenie ich aktualnego stanu finansowego oraz prawnego.
Źródło: JCZ Radca Prawny Bydgoszcz
Czytaj również: