Przywłaszczenie jest odrębnym od kradzieży czynem zabronionym, w którym brak jest elementu zaboru cudzego mienia. Sprawca posiada legalnie cudzą rzecz i zaczyna ją traktować jak swoją własność. W zależności od wartość mienia, które zostało bezprawnie przywłaszczone na szkodę innej osoby, mówić będziemy tylko o wykroczeniu albo aż o przestępstwie. Jest to notabene podobne rozwiązanie jak przy kradzieży. Kiedy więc mamy do czynienia z przestępstwem przywłaszczenia?
Spis treści:
- Przywłaszczenie mienia - typ przepołowiony
- Od jakiej kwoty mienia mówimy o przywłaszczeniu?
- Konsekwencje przywłaszczenia mienia
- Podsumowanie
- Przywłaszczenie mienia - typ przepołowiony
Kwotą graniczną decydującą o kwalifikacji prawnej w zakresie przywłaszczenia cudzego mienia jest 500 zł. Jeśli wartość przywłaszczonej rzeczy nie przekroczy ww. wartości to mówimy wówczas o przywłaszczeniu, które jest wykroczeniem. W przypadku jednak, gdy wartość przedmiotów jest wyższa, to wówczas mamy do czynienia z przestępstwem.
Zgodnie z treścią art. 284 Kodeksu karnego kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art. 119 Kodeksu wykroczeń stanowi natomiast, że kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 500 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne. Jeżeli sprawca czynu dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. W razie popełnienia wykroczenia przywłaszczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego lub przywłaszczonego mienia, jeżeli szkoda nie została naprawiona.
Od jakiej kwoty mienia mówimy o przywłaszczeniu?
Wartość przywłaszczonego mienia jest decydująca jeśli chodzi o kwestię karalności sprawcy oraz konsekwencje jakie poniesie on za swój czyn. Wartość cudzej rzeczy ruchomej w rozumieniu art. 284 § 1 KK ustala się posiłkując się wartością rynkową tej rzeczy. (...) Wartość mienia będącego przedmiotem przywłaszczenia stanowi kategorię obiektywną; tym samym stosunek do niej pokrzywdzonego nie decyduje o realizacji znamion określonego typu czynu zabronionego. (...) Wspomniana „obiektywność” odnosi się do „wartości” cudzej rzeczy ruchomej, a nie do „szkody”. Ustawodawca przyjmując konstrukcję typu przepołowionego przywłaszczenia rzeczy ruchomej określił jako wykroczenie „przywłaszczenie sobie rzeczy ruchomej, jeżeli jej wartość nie przekracza 500 złotych (art. 119 § 1 KW). Stąd, a contrario, przywłaszczenie, o którym mowa w art. 284 § 1 KK, dotyczy takich rzeczy ruchomych, których to wartość (nie szkoda) wynosi więcej niż 500 złotych. Gdyby realizacja znamion przywłaszczenia zależała od faktycznej wartości, za jaką nabyto rzecz, ustawodawca odwołałby się do pojęcia „szkody” tak, jak uczynił to m.in. w art. 296 § 1 KK, art. 296a § 4 KK, art. 303 § 1 KK.
Pamiętajmy, że wartość 500 zł przywłaszczonego mienia należy ustalać w chwili orzekania, a nie w odniesieniu do czasu popełnienia czynu. Prawidłowe ustalenie wartości przedmiotu przestępstwa ma zasadnicze znaczenie w każdej sprawie i dlatego powinno opierać się na realnych danych, stwierdzonych z uwzględnieniem wiedzy specjalnej, a nie amatorskich wyliczeniach.
Konsekwencje przywłaszczenia mienia
Poprawna kwalifikacja czynu będącego przywłaszczeniem cudzego mienia przesądza o rodzaju odpowiedzialności sprawcy. W przypadku wykroczeń mamy do czynienia z grzywną, karą aresztu lub ograniczeniem wolności. Jeśli zrabowany przedmiot przedstawia wartość wyższą niż 500 zł sprawca musi liczyć się z dużo bardziej surową odpowiedzialnością – za tego rodzaju przestępstwo grozi bowiem kara pozbawienia wolności maksymalnie nawet do 5 lat.
O wymiarze i rodzaju kary decyduje oczywiście sąd, który powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy wliczając w to także zachowanie sprawy i jego ewentualną skruchę. Warto w tym miejscu podkreślić, że tak w przypadku kradzieży, jak i przywłaszczenia (sprzeniewierzenia) zamiar, który towarzyszy sprawcy polega na chęci włączenia mienia do swojego (lub innej osoby) majątku i definitywnego, bez żadnego tytułu, pobawienia osoby uprawnionej jej własności. Nie wystarczy więc zatrzymanie rzeczy wbrew woli takiej osoby i wykorzystywanie jej np. dla osiągania korzyści.
Podsumowanie
Przywłaszczenie cudzego mienia może występować na gruncie prawa polskiego jako wykroczenie albo przestępstwo. Kwotą graniczną decydującą o tym z jakim czynem zabronionym mamy tutaj do czynienia jest 500 zł – poniżej tej wartości występuje wykroczenie, powyżej zaś przestępstwo. Kwalifikacja prawna czynu zabronionego ma istotne znaczenie z punktu widzenia sprawcy oraz zakresu jego odpowiedzialności. Przy wykroczeniu konsekwencje prawne czynu są zdecydowanie lżejsze, niż ma to miejsce przy przestępstwie.
Na zakończenie niniejszego artykułu chcielibyśmy podziękować kancelarii KARH (Adwokat dr Aleksandra Rychlewska-Hotel) za udostępnienie źródeł oraz wskazówki przy przygotowaniu tego tekstu. Misją naszej Redakcji jest dostarczanie rzetelnych informacji z zakresu prawa, które mogą pomóc czytelnikom lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki. Mamy nadzieję, że ten artykuł przyczyni się do budowania świadomości problemu, który opisaliśmy. Pamiętajmy jednak, że niniejszy tekst nie jest poradą prawną i w przypadku konieczności rozwiązania konkretnych problemów prawnych, zalecamy skorzystanie z usług profesjonalnego adwokata. Redakcja LawMedia.pl